Hatua ya kwanza ya kukabiliana na matumizi mabaya ya mtandaoni ni kutengeneza lugha inayoshirikiwa ili kuitambua na kuifafanua.
Jambo hili lina majina mengi: unyanyasaji wa mtandao, uonevu kwenye mtandao, uchokozi, kuwasha moto, n.k. Baadhi ya maneno yanatumika kwa kubadilishana, mengine yameondolewa maana. PEN Amerika inapendelea maneno ya unyanyasaji mtandaoni au matumizi mabaya ya mtandaoni, ambayo tunafafanua kama “ulengaji ulioenea au mhemko wa mtu binafsi au kikundi mtandaoni kupitia tabia hatari.”
- Mhemko kwa sababu hata tukio moja la matumizi mabaya ya mtandaoni, kama vile vitisho vya kifo au uchapishaji wa anwani ya nyumbani, linaweza kuwa na madhara makubwa.
- Kuenea kwa sababu, ingawa baadhi ya matukio ya matumizi mabaya ya mtandaoni, kama vile matusi au barua taka, yanaweza yasizidi kiwango cha unyanyasaji, sauti ya mfululizo wa matukio, au mashambulizi yaliyoratibiwa, yanaweza.
- Mtandaoni hujumuisha barua pepe, majukwaa ya mitandao ya kijamii (kama vile Twitter, Facebook, na Instagram na TikTok), programu za kutuma ujumbe (kama vile Facebook Messenger na WhatsApp), mifumo ya kublogi (kama vile Medium, Tumblr na WordPress), na sehemu za maoni (kwenye vyombo vya habari vya kidijitali, blogu za kibinafsi, kurasa za YouTube).
Hapo chini utapata ufafanuzi wa mbinu nyingi za matusi ambazo waandishi na wanahabari wanawake wanakabiliana nazo, pamoja na mifano na vidokezo vya nini cha kufanya. Tunatumai kuwa utasoma sehemu iliyosalia ya Mwongozo huu kwa mwongozo wa kina zaidi.
Faharasa ya Istilahi
Unajimu Bandia (Astroturfing)
Ufafanuzi: Unajumu Bandia ni uenezaji au ukuzaji wa maudhui (pamoja na matumizi mabaya) ambayo yanaonekana kutokea kimaumbile katika ngazi ya chini na kuenea, lakini kwa hakika yanaratibiwa (mara nyingi kwa kutumia akaunti nyingi bandia) na mtu binafsi, kikundi cha watu wanaovutiwa, chama cha siasa au shirika.
Mfano: Wakati wa uchaguzi mkuu wa 2017 nchini Kenya, wanablogu huwatisha wanahabari wao, majaji na wanachama wa mashirika ya kiraia kwa kutumia kibwagizo (hashtagi)tofauti, kulingana na utafiti uliofanywa na shirika lisilo la faida la Mozilla Foundation, Ndani ya ulimwengu wa giza wa habari potofu kwa kukodisha nchini Kenya. Utafiti unaendelea kufichua kwamba washawishi wanalipwa kuwanyanyasa wapinzani wa wanasiasa moja kwa moja.
Cha kufanya: Astroturfing inashamiri kwa sababu wachochezi hujitahidi sana kufanya akaunti ghushi zionekane kuwa halisi. Hata hivyo, ni vyema kuangalia ikiwa kuna dalili kwamba akaunti inaweza kuwa ghushi (angalia mwongozo wa akaunti bandia hapa chini). Unaweza kujaribu kuhusisha jumuiya inayokuunga mkono ili kukusaidia kuripoti akaunti, kuzuia na kuzima, na kuweka kumbukumbu ya unyanyasaji. Ikiwa unazingatia kuchunguza kampeni ya astroturfing ili kuifichua na kuipuuzilia, angalia miongozo hii ya kufanya mazoezi ya kuipinga.
Kuhusu Ukeraji Mtandaoni
Ufafanuzi: Wanyanyasaji hujifanya kama mashabiki au wafuasi wa kazi ya mtu anayelengwa na kufanya ujumbe na maoni yenye madhara na ya kudhalilisha yakiwa yamefichwa kama maoni yenye kujenga.
Kuweka muhuri
“Mazoezi ya mabishano ya kuingia katika majadiliano ya mtandaoni yenye madai mengi ya majibu na ushahidi” [Chanzo: Oxford Dictionary of Social Media]. “Ingawa maswali ya “upambe/uvumi” yanaweza kuonekana kuwa yasiyo na hatia, yanalenga kwa nia mbaya… kumaliza uvumilivu, umakini, na bidii ya mawasiliano ya mlengwa, na kuonyesha lengo kama lisilofaa. [Chanzo: The Multiple Harms of Sea Lions,” Amy Johnson, alinukuliwa katika Forbes].
Mfano: Kulingana na Anita Sarkeesian’s Guide to Internetting When Female, “unapolenga wanawake, mara nyingi [wasiwasi wa kukanyaga] hufanywa kupitia mapendekezo ‘yafaayo’ kuhusu jinsi ya kuboresha sura ya mtu. . . Maoni ya uwongo ya ukeraji mtandaoni yameundwa ili kukudunisha au kukudhalilisha.”
Cha kufanya: Kwa sababu ukeraji mtandaoni hujaribu kuvutia umakini wako na kukupotezea wakati, usemi wa kukanusha unaweza kuwa na tija na kuzuia kunaweza kuzidisha matumizi mabaya. Kunyamazisha—ambayo hukuwezesha kuficha maudhui mahususi ya matusi (kwa mtumiaji, neno kuu, n.k.) ili usihitaji kuiona—huenda ikawa na ufanisi zaidi. Hakikisha kuripoti maudhui yoyote ambayo yanavuka kutoka kwa kuudhi hadi kwa matusi na uzingatie kuhamasisha jumuiya ya mtandao inayokuunga mkono.
Kuhusu Ukeraji Mtandaoni
Ufafanuzi: Wanyanyasaji hujifanya kama mashabiki au wafuasi wa kazi ya mtu anayelengwa na kufanya ujumbe na maoni yenye madhara na ya kudhalilisha yakiwa yamefichwa kama maoni yenye kujenga.
Upambe Mtandaoni (Sealioning)
“Mazoezi ya mabishano ya kuingia katika majadiliano ya mtandaoni yenye madai mengi ya majibu na ushahidi” [Chanzo: Oxford Dictionary of Social Media]. “Ingawa maswali ya “sealioning” yanaweza kuonekana kuwa yasiyo na madhara, yanalenga kwa nia mbaya… kumaliza uvumilivu, umakini, na bidii ya mawasiliano ya mlengwa, na kuonyesha mlengwa kama asiyefaa. [Chanzo: The Multiple Harms of Sea Lions,” Amy Johnson, alinukuliwa katika Forbes].
Mfano: Kulingana na mwongozo wa Anita Sarkeesian wa Guide to Internetting When Female, “unapolenga wanawake, mara nyingi [concern trolling] hufanywa kupitia mapendekezo ‘yafaayo’ kuhusu jinsi ya kuboresha muonekano wa mtu. . . Maoni ya uwongo/ ukeraji mtandaoni ya mhusika (troll) yameundwa ili kukudhalilisha.”
Cha kufanya: Kwa sababu kuhusu wakeraji mtandaoni wanajaribu kuvutia umakini wako na kukupotezea wakati, usemi wa kukanusha unaweza kuwa na tija na kuzuia kunaweza kuzidisha matumizi mabaya. Kuzima/nyamazisha—hukuwezesha kuficha maudhui mahususi ya matusi (kwa mtumiaji, nenomsingi, n.k.) ili usihitaji kuliona—huenda ikawa na ufanisi zaidi. Hakikisha kuripoti maudhui yoyote ambayo yanavuka kutoka kwa kuudhi hadi kwa matusi na uzingatie kuhamasisha jumuiya ya mtandao inayokuunga mkono.
Unyanyasaji wa majukwaa mtambuka (Cross-platform harassment)
Ufafanuzi: Unyanyasaji wa majukwaa mtambuka huratibiwa na kusambazwa kimakusudi kwenye mitandao ya kijamii na majukwaa mengi ya mawasiliano, ikichukua fursa ya ukweli kwamba majukwaa mengi yana maudhui ya wastani kwenye tovuti zao [imetolewa kutoka WMC].
Mfano: Baada ya kuchapisha makala ya dhihaka ya ufeministi, mwandishi alijikuta katikati ya dhoruba ya Twitter, ambayo ilienea kwa kasi kwenye Ukurasa wake wa kitaalamu wa Facebook, tovuti ya shirika la uanachama wa kitaalamu alilojihusisha nalo, na kwingineko; cheche za matusi ziliratibu mashambulizi haya kwenye mifumo kama vile 4Chan na Reddit.
Nini cha kufanya: Hakuna njia rahisi ya kukabiliana na unyanyasaji ulioratibiwa wa jukwaa mtambuka. Ni muhimu sana kukaza usalama wako wa mtandao ili kujilinda dhidi ya udukuzi na doksi. Ili kukabiliana na wingi na ufikiaji wa mashambulizi, inasaidia kukusanya jumuiya inayokuunga mkono mtandaoni ili kushiriki mzigo wa kuandika, kuripoti, kuzuia na kuzima/nyamazisha unyanyasaji.
Unyanyasaji/Ukatili mtandaoni (Cyber bullying)
Ufafanuzi: Kwa ujumla, unyanyasaji wa mtandaoni hujumuisha tabia nyingi za unyanyasaji, lakini hujikita hadi kwenye “madhara ya kukusudia na ya mara kwa mara yanayoletwa kwa kutumia kompyuta, simu za mkononi, na vifaa vingine vya kielektroniki” [Chanzo: Cyberbullying Research Center]. Neno hili linatumika kimsingi kuhusiana na watoto na vijana.
Mfano: Brenda Ivy Cherotich alikuwa mgonjwa wa kwanza wa virusi vya corona nchini Kenya kuondoka hospitalini mnamo Aprili 2020 baada ya kupima na kutoa matokea hasi, kulingana na Wizara ya Afya ya Kenya. Baada ya kupona, Brenda Ivy Cherotich alizungumza waziwazi na Wakenya katika safari yake ya kupona. Hadithi yake baadaye ilikataliwa na kuhojiwa kwenye majukwaa ya mitandao ya kijamii. Kufanya mambo kuwa mabaya zaidi, mazungumzo ya kibinafsi ya Cherotich na picha za uchi zilivuja mtandaoni. Kwa sababu hiyo, alikabiliwa na kunyanyaswa na uonevu mtandaoni.
Cha kufanya: Tembelea Cyberbullying.org kwa nyenzo bora na taarifa zinazohusiana na unyanyasaji mtandaoni.
Mashambulizi ya Makundi-Mtandaoni (Cyber-Mob au Dogpiling)
Ufafanuzi: Wakati kundi kubwa la wanyanyasaji kwa pamoja hushambulia mlengwa kupitia msururu wa vitisho, matusi, na mbinu nyinginezo za matusi.
Makundi ya Hasira/Kuaibisha (Outrage/Shame Mobs)
Aina ya ya umati unaolenga kufichua hadharani, kufedhehesha, na kuadhibu walengwa, mara nyingi kwa kutoa maoni juu ya mada au mawazo yenye cheche ya kisiasa ambayo umati wa ghadhabu haukubaliani nao na/au umetoa nje ya muktadha ili kukuza ajenda fulani.
Mfano: Jeridah Andayi mwanahabari mkuu na meneja mkuu katika redio ya Citizen Kenya. Amekuwa akishambuliwa na makundi mtandaoni mara nyingi. Kipindi kimoja kama hicho kilitokea baada ya waandishi wa habari kadhaa kuachishwa kazi wakati UVIKO-19 ilipoanza. “Tangu janga la UVIKO-19 lilipoikumba Kenya, vyombo vya habari vimekuwa vikiwaachisha kazi waandishi wa habari na kutekeleza kupunguzwa kwa mishahara na alishutumiwa kuwa mhusika wa kuachishwa kazi, katika kituo anachosimamia.” Hiki hapa kiungo cha hadithi yake.
Cha kufanya: Kujaribu kukabili mashambulizi ya makundi mtandaoni kunaweza kuhisi kama mchezo wa kuchosha wa kupiga fuko. Ikiwa kuripoti unyanyasaji hakukupeleki popote, zingatia kumwomba mwanachama wa jumuiya yako ya msaada kufuatilia na kuripoti unyanyasaji kwa niaba yako wakati unapumzika. Mbinu zingine ni pamoja na: kuzindua kampeni ya usemi wa kukanusha ili kuanzisha upya simulizi au kudai tena kibwagizo (hashtagi) inayohusishwa na jina lako la mtumiaji; kutoa taarifa kwenye mitandao ya kijamii kuonya mtandao wako wa kijamii kuhusu shughuli hiyo mbaya; na/au kuchukua mapumziko kwa muda kutoka au kwenda faragha kwenye akaunti zako za mitandao ya kijamii hadi unyanyasaji mbaya zaidi upite.
Uviziaji wa Mtandaoni (Cyberstalking)
Ufafanuzi: Katika muktadha wa kisheria, “Uviziaji mtandaoni” ni matumizi ya muda mrefu na ya mara kwa mara ya tabia chafu mtandaoni (“mwenendo”)unayokusudiwa “kuua, kuumiza, kunyanyasa, kutisha, au kuweka chini ya uangalizi kwa nia ya kuua, kujeruhi, kunyanyasa, au kuwatisha” walengwa [Angalia: 18 Kanuni za Marekani § 2261A].
Mfano: Katika kipindi cha miaka 15, mwandishi wa habari wa kujitegemea katika Scientific American alikuwa shabaha ya uviziaji mtandaoni kutoka kwa mwanamume ambaye angeiba utambulisho wake na kutishia kazi yake. Soma hadithi yake huko Wired.
Cha kufanya: Mikakati ya kukabiliana na hili ni pamoja na kumzuia anayekufuatilia kwenye mitandao ya kijamii, kuandika kila tukio la unyanyasaji linalotokea kuhusiana na udukuzi mtandaoni, kuhakikisha kuwa akaunti zako za mtandaoni zinalindwa ikiwa unatarajia ulaghai wa utambulisho, na kuandikisha jumuiya yako ya msaada.
Ughushi mbizi wa Video/sauti/picha (Deepfake)
Ufafanuzi: Matumizi ya “aina ya akili bandia inayoitwa kujifunza kwa kina” ili kutengeneza picha, sauti na/au video zilizotengenezwa zionekane kuwa halisi. [Chanzo: Guardian] Picha, sauti, na/au video hizi ni “kuiga usemi au sura ya uso ili ionekane kwamba mtu fulani amesema au kufanya jambo ambalo hajasema.” [Chanzo: The Boston Globe].
Cha kufanya: Ikiwa picha au video yako ya kina itaanza kusambazwa mtandaoni, iripoti—na akaunti zinazoichapisha au kuishiriki—inapowezekana. Jaribu utafutaji wa picha wa kinyumenyume ukitumia picha yote au sehemu yake ili kufahamu mahali pengine ambapo inaweza kuwa imeenea na uendelee kuripoti. Ili kujilinda dhidi ya ukiukaji zaidi wa faragha yako, chukua muda kutafiti ni maelezo gani yanayopatikana kukuhusu mtandaoni na ujaribu kuyapunguza au kupunguza mwonekano wake. Unaweza pia kufikiria kuongea ili kukashifu uwongo wa kina na kuihusisha jumuiya ya msaada kukusaidia kwa utafiti, kuripoti na kukanusha.
Kunyimwa Ufikiaji (Denial of Access)
Ufafanuzi: Kutumia “vipengele vya teknolojia au jukwaa ili kudhuru walengwa, kwa kawaida kwa kuzuia ufikiaji wa zana au mifumo muhimu ya kidijitali” [Chanzo: Data & Society].
Ripoti ya kundi-kubwa, inayojulikana kama Ripoti za Uongo (Mass Report)
Wanyanyasaji huratibu kuripoti kwa uwongo akaunti ya mlengwa kama dhuluma au yenye madhara ili kujaribu kuifanya kusimamishwa au kufungwa.
Mlipuko wa Ujumbe, au Mafuriko/Gharika (Flooding)
Wanyanyasaji hufurika kwa akaunti za simu au barua pepe za mtu binafsi au za taasisi na ujumbe usiotakikana unaokusudiwa kuzuia au kuzuia uwezo wa mlengwa wa kutumia mfumo huo.
Mfano: Mnamo 2017, barua pepe nyingi zilizotumwa na akaunti za boti zilizima seva katika ProPublica katika shambulio la kulipiza kisasi dhidi ya waandishi wa habari wa ProPublica ambao walikuwa wameandika makala yenye utata kuhusu uhusiano kati ya kampuni za teknolojia na tovuti zenye msimamo mkali. Shambulio hilo liliwazuia wafanyakazi wa kampuni hiyo kupata barua pepe muhimu na kuingilia kati sana shughuli za kila siku za chombo hicho cha habari.
Cha kufanya: Ripoti tukio hilo mara moja kwa mtandao wa kijamii, mtoa huduma wa simu, kampuni ya intaneti, au mtoa huduma wa barua pepe ambapo unyanyasaji unafanyika. Ikihitajika, unda barua pepe mpya na/au ya muda mfupi au jina la mtumiaji ili kuwafahamisha wafanyakazi wenzako, familia, na marafiki kwamba umekumbwa na mlipuko wa ujumbe na huna tena ufikiaji wa akaunti zako za kawaida. Unaweza kupata maelezo ya kina kuhusu jinsi ya kukabiliana na unyanyasaji mtandaoni kupitia ujumbe wa moja kwa moja hapa na kuhusu kuzungumza na marafiki na familia kuhusu matumizi mabaya ya mtandaoni hapa.
Mashambulizi ya Kunyimwa Huduma (DoS)
Ufafanuzi: Mashambulizi ya mtandaoni ambayo kwa muda au kwa muda usiojulikana husababisha tovuti au mtandao kuvurugika au kutofanya kazi kwa kulemea mfumo na data. Mashambulizi ya DoS yanaweza kukuzuia kufikia vifaa na data yako mwenyewe, na yanaweza kuathiri maelezo nyeti yaliyohifadhiwa kwenye vifaa vyako.
Mashambulizi yaliosambazwa Kunyima Huduma (Distributed Denial of Service -(DDoS))
Wakati mshambulizi anachukua udhibiti wa kompyuta za watumiaji wengi ili kushambulia kompyuta ya mtumiaji tofauti. Hii inaweza kulazimisha kompyuta zilizotekwa nyara kutuma kiasi kikubwa cha data kwenye tovuti fulani au kutuma barua taka kwa anwani za barua pepe zinazolengwa.
Mfano: Mnamo 2016, BBC ilikumbwa na shambulio lengwa la DDoS katika ofisi zake za Marekani, ambalo pia lilisababisha ufikiaji mdogo wa Reddit, Twitter, Etsy, GitHub, SoundCloud na Spotify.
Cha kufanya: Kwa sababu DoS hushambulia anwani za barua pepe, tovuti na akaunti za mtandaoni, ni muhimu uwasiliane na watoa huduma muhimu ili kuripoti matumizi mabaya. Angalia Karatasi hii ya kweli ya Kujibu ya Tukio la DDoS kwa habari zaidi.
Mluzi wa Mbwa (Dog Whistling)
Ufafanuzi: Kutumia maneno au alama zenye maana mbili (au zilizosimbwa) ambazo ni za matusi au zenye madhara, wakati mwingine kuashiria kikundi cha watumiaji vibaya mtandaoni kushambulia lengo mahususi [PEN Amerika na IWMF, Totem Project].
Mfano: Mnamo mwaka wa 2016, watu wenye msimamo mkali wa kizungu kwenye Twitter walianza kutumia mabano mara tatu—(((mwangwi)))—kuzunguka jina la mtu binafsi ili kuwatambulisha kama Wayahudi na kuanzisha kampeni iliyoratibiwa ya unyanyasaji. Waandishi wa Kiyahudi na wanahabari waliungana pamoja ili kuchukua tena ishara hiyo, wakiongeza kwa vitendo mabano matatu kwenye vishikio vyao vya Twitter.
Cha kufanya: Ili upigaji miluzi wa mbwa ufanye kazi kama wadhalimu wanavyokusudia, ni watumizi tu wanaoweza kujua maana mbili ya maneno au alama zilizotumwa. Njia moja inayoweza kufaa ya kujibu ni kupitia usemi wa kukanusha. Fikiria kurejesha alama au neno au kuhamasisha jumuiya ya mtandao inayounga mkono ili kufichua miluzi ya mbwa na kudhoofisha uwezo wake. Huu hapa ni mwongozo wa kufanya mazoezi ya kukanusha kwa usalama. Ikiwa una wasiwasi kuwa mluzi wa mbwa unaweza kuanzisha kundi la watu wa mtandaoni au kutishia usalama wako, unaweza kupata maelezo zaidi kuhusu mbinu hizo mahali pengine kwenye ukurasa huu.
Ufichuzi Harabu au Kupiga Doksi (Doxing)
Ufafanuzi: Uchapishaji wa taarifa nyeti za kibinafsi mtandaoni—ikiwa ni pamoja na anwani ya nyumbani, barua pepe, nambari ya simu, nambari ya usalama wa jamii, picha, n.k—kunyanyasa, kutisha, kunyang’anya, kuvizia, au kuiba utambulisho wa mtu anayelengwa. Ufupi wa “kuacha hati,” kipiga uchafuzi harabu ilikuwa mbinu ya kulipiza kisasi kati ya wadukuzi wa kompyuta wa miaka ya ’90, kulingana na HTML.com.
Mfano: Baada ya kuripoti kuhusu afisa wa polisi aliyehusika katika kupigwa risasi kwa Michael Brown huko Ferguson, Missouri, wanahabari wawili wa gazeti la The New York Times walilazimika kukimbia nyumba zao wakati anwani zao za kibinafsi zilipowekwa mtandaoni kulipiza kisasi kwa kuziangazia habari hizo.
Nini cha kufanya: Angalia Maelezo ya Kulinda dhidi ya Upigwaji Doksi kwenye sehemu ya Mwongozo huu wa Sehemu kwa vidokezo vya kujiandaa na kuzuia utumiaji wa ufichuzi harabu. Ikiwa tayari umekabiliwa na unyanyasaji, ripoti mara moja ufichuzi harabu hiyo kwenye jukwaa inapoonekana, na jitahidi uwezavyo kutathmini kiwango cha tishio kwa usalama wako. Iwapo unaamini kuwa maelezo yaliyopigwa ufichuzi harabu yanaweza kuangukia mikononi mwa mtu anayekusudia kukudhuru, tafadhali zingatia kuhusisha watekelezaji sheria wa eneo lako mara moja.
Udukuzi (Hacking)
Ufafanuzi: Uvamizi usioidhinishwa wa kifaa au mtandao, udukuzi mara nyingi hufanywa kwa nia ya kushambulia, kudhuru, au kumdhulumu mtu mwingine kwa kuiba data zao, kukiuka faragha yao, au kuambukiza vifaa vyao na virusi. Wakati udukuzi unapotumiwa kufanya shughuli haramu au kutisha mtu anayelengwa, ni uhalifu wa mtandaoni.
Mfano: Citizen TV ya Kenya ilipoteza chaneli yake ya YouTube kwa wadukuzi. Kikundi kinachotumia sarafu ya kidijitali inayojulikana kama Cryptocurrency kilichukua chaneli hii yenye watu zaidi ya milioni tatu wanaokifuatilia na kukipa jina jipya Ethereum (Marekani). Wadukuzi hao waliingia mbashara na kuanza kutiririsha mjadala kuhusu sarafu ya kidijitali.
Nini cha kufanya: Kuzingatia usalama wa mtandao ni muhimu ili kujilinda dhidi ya udukuzi.
Kuweka najisi kubwagizo/hashtagi (Hashtag Poisoning)
Ufafanuzi: Kuundwa kwa hashtagi yenye matusi—au utekaji nyara wa hashtagi iliyopo—ambayo wakati huo inachukuliwa kama kilio cha kukusanya mashambulio ya watu kwenye mtandao. [Chanzo: Imetolewa kutoka RSF]
Mfano: Mnamo 2015, hashtagi za Kifeministi #TakeBackTheTech na #ImagineAFeministInternet zilizidiwa na mafuriko yaliyoratibiwa ya jumbe chafu na meme katika jaribio la “kuharibu” kampeni.
Nini cha kufanya: Shirikisha jumuiya ya mtandao inayounga mkono ili upate tena hashtagi iliyotekwa nyara au uunde hashtagi mpya ya kuunga mkono, kama vile mashabiki wa mcheshi na mwigizaji Leslie Jones walivyofanya na #justiceforleslie kukabiliana na kampeni iliyoratibiwa ya unyanyasaji wa ubaguzi wa rangi na chuki dhidi ya wanawake aliofanyiwa mwaka wa 2016. Mnamo mwaka wa 2016. 2020, wanaume mashoga kwenye Twitter waligeuza mbinu hiyo kuwazuia waenezaji wa chuki ya wazungu kwa kuwajaza #ProudBoys kwa picha chanya wakiwa na wenzi wao.
Semi/Matamshi/Hotuba ya Chuki (Hateful speech)
Ufafanuzi: Usemi unaoshambulia kipengele mahususi cha utambulisho wa mtu, kama vile rangi, kabila, utambulisho wa kijinsia, dini, ulemavu, n.k. Matamshi ya chuki mtandaoni mara nyingi huchukua mfumo wa mashambulizi dhidi ya mtu binafsi, ambayo huibua hisia chuki ya dhana fulani kuhusu mabishano ya kiakili ili kukwepa mjadala wa mada husika kwa kushambulia tabia au sifa za mtu.
Mfano: Historia ya matamshi ya chuki na uchochezi wa ghasia nchini Kenya ni historia ndefu, iliyoenea na isiyofurahisha. Mazungumzo kama hayo ya chuki wakati wa uchaguzi wa Kenya mwaka wa 2007 yalichochea mvutano ulioenea katika ghasia. Matamshi ya chuki mtandaoni yanaonekana kuwa sumu zaidi, na kuenea.
Nini cha kufanya: Kulingana na kiwango cha tishio na vitisho vinavyotokana na mashambulizi haya, unaweza kutaka kumzuia au kunyamazisha mtumiaji, kujihusisha na matamshi ya kukanusha, au, katika hali nyingine, hata kufikiria kukabiliana moja kwa moja na mnyanyasaji wako. Iwapo hujisikii salama kujibu au kumzuia mtumiaji, geukia jumuiya yako ya msaada na uhakikishe unachukua hatua za kujitunza. Iwapo umetajwa katika tishio la unyanyasaji au vitisho vya kingono na unahofia usalama wako, tafadhali zingatia kuwasiliana na vyombo vya sheria.
Picha za Uchi za watu binafsi bila idhini/ngono ya kisasi (Revenge Porn)
Ufafanuzi: Ponografia bila idhini ni “usambazaji wa picha [au video] za ngono za watu binafsi bila idhini yao” [Chanzo: Cyber Civil Rights Initiative].
Mfano: Miss Universe wa sasa Roshanara Ibrahim alivuliwa taji alipokuwa Miss Kenya. Hii ilikuwa baada ya mpenziwe wakati huo kuvujisha picha zake za faragha kwa mkurugenzi wa Miss Kenya. Unyanyasaji wa mtandaoni huongezeka na kuaibishwa kwa waathiriwa nchini Kenya, na hii humfanya mwathiriwa kukwepa kuripoti unyanyasaji huo.
Nini cha kufanya: Kushambuliwa na ponografia bila idhini kunaweza kuumiza sana na kunaweza kuhitaji uingiliaji wa kisheria. Ikiwa picha chafu imechapishwa kwenye jukwaa la mitandao ya kijamii au jukwaa la gumzo, iripoti ili iondolewe na, ikiwezekana, wasiliana na wasimamizi wa jukwaa. Hakikisha kuegemea jumuiya yako ya msaada kwa usaidizi wakati huu pia.
Uigaji Mtandaoni
Ufafanuzi: Kuundwa kwa akaunti ya ulaghai ya mitandao ya kijamii, mara nyingi kwa kutumia jina na/au picha ya mlengwa, kuchapisha taarifa za kuudhi au za uchochezi ili kukashifu, au kuchochea matumizi mabaya zaidi. Mnyanyasaji pia anaweza kujifanya mtu ambaye mlengwa anajua ili kusababisha madhara.
Mfano: Mwandishi Lindy West alikabiliwa na kipindi kikatili cha unyanyasaji wa uigaji mtandaoni wakati mnyanyasaji mtandaoni alijifanya kuwa babake aliyefariki. Hadithi yake ina mwisho usio wa kawaida, hata hivyo: mnyanyasaji huyo aliishia kuomba msamaha.
Cha kufanya: Ripoti uigaji mara moja kwenye jukwaa ambako unaonekana. Unaweza kutaka kufikiria kutoa tamko kwenye akaunti zako halisi za mitandao ya kijamii ukiziarifu jumuiya zako za mtandaoni kwa tapeli huyo. (Ikiwa unyanyasaji unafanyika kwenye Twitter, unaweza “kubandika” twiti hiyo juu ya wasifu wako kwa muda, ili ionekane wakati wowote mtu anapotembelea wasifu wako halisi wa Twitter.) Katika baadhi ya matukio, inaweza kuwa na manufaa kumjulisha mwajiri wako au wapendwa wako kuhusu unyanyasaji huo, hasa katika hali ambapo wanahusishwa katika maoni ya mwigaji.
Unyanyasaji wa Kijinsia Mtandaoni
Unyanyasaji wa kijinsia na kingono mtandaoni unajumuisha aina mbalimbali za utovu wa nidhamu wa kingono kwenye mifumo ya kidijitali. Wale wanaojitambulisha kama wanawake wanalengwa visivyo.
Kupipi (Lollipopping)
“Chochote kinachokusudiwa kumdunisha [mwanamke], kuanzia kumwita “hon” au “mpenzi” hadi kumwambia atakipata atakapokuwa mkubwa. Imepewa jina la pipi ambayo madaktari na wafanyabiashara walikabidhi kwa watoto wadogo, ili kuwaweka katika hali ya kupunguza ghadhabu ” [Chanzo: FlavourWire]
Picha za Ngono bila idhini (tazama hapa chini)
Ufisadi wa ngono
Aina ya ushurutishaji ambapo mnyanyasaji anatishia “kufichua picha ya uchi au chafu kingono ili kumfanya mtu afanye jambo fulani.” [Chanzo: Cyber Civil Rights Initiative]
Ponografia Isiyoombwa
Kutuma picha na video zenye maudhui ya ngono au vurugu kwa walengwa [imetolewa kutoka WMC].
Kuzingatia kwa njia ya ngono Kusikotakikana (Unwanted sexulaization)
Kutuma “maombi, maoni na maudhui ya ngono yasiyokubalika” kwa mlengwa [Chanzo: Project deSHAME].
Mfano: Wakati mwandishi, wakili, na mwanablogu anayetetea haki za wanawake Jill Filipovic alipokuwa mwanafunzi katika Shule ya Sheria ya NYU, aligundua mamia ya maandishi kwenye ubao wa ujumbe wa watu wasiojulikana ambao ulikuwa umejaa vitisho vya ubakaji – nyingi yazo zikiwa za kutisha – zilizoelekezwa kwake. Vitisho vya mtandaoni vilibadilika na kuwa miktadha ya nje ya mtandao wakati wanyanyasaji walianza kuonekana katika shule ya sheria ya Filipovic na baadaye katika kampuni yake ya uwakili. Filipovic anaandika kwamba imani na usalama wake uliathiriwa kutokana na unyanyasaji wa kijinsia mtandaoni aliokumbana nao.
Nini cha kufanya: Mahali muhimu pa kuanzia ni kuripoti unyanyasaji kwa jukwaa ambako ulipokelewa na kuweka kumbukumbu kuhusu unyanyasaji huo. Unyanyasaji wa kingono mtandaoni unaweza kuwa wa kiwewe sana kwa mlengwa, na huenda ukahitaji uingiliaji wa kisheria.
Ikiwa wewe ni mlengwa wa unyanyasaji wa kingono mtandaoni, ni muhimu sana kukumbuka kwamba hauko peke yako. Kuwafikia wengine kwa msaada kunaweza kusaidia sana katika kutunza afya yako ya akili. Tazama sehemu ya Miongozo ya Kuzungumza na Marafiki na Wapendwa katika Mwongozo huu wa vidokezo zaidi kuhusu jinsi ya kujadili mada nyeti, ikijumuisha unyanyasaji wa kingono mtandaoni, na wale walio karibu nawe.
Hadaa (Phishing)
Ufafanuzi: Ulaghai wa mtandaoni unaoanza na aina fulani ya mawasiliano—barua pepe, maandishi, ujumbe wa Whatsapp—ulioundwa ili kuonekana kana kwamba unatoka kwa chanzo kinachoaminika. Kusudi ni kukuhadaa ili ufanye jambo fulani—kwa kawaida kubofya kiungo au kufungua kiambatisho, ambacho kinaweza kupakua kiotomatiki virusi kwenye kifaa chako au kukuongoza kuingiza maelezo ya faragha, kama vile maelezo ya kuingia, ambayo yanaweza kutumika kupata udhibiti. akaunti zako za mtandaoni, kukuiga, au kuuza maelezo yako kwa wengine. [Chanzo: Totem Project]
Mfano: Mnamo mwaka wa 2019, mwandishi wa habari za sayansi na msomi Erfan Kasraie alipokea barua pepe kutoka kwa mtu ambaye kwa ulaghai alidai kuwa mwandishi wa jarida la Wall Street Journal akifika kwa mahojiano, ambaye aligeuka kuwa mdukuzi, anayehusishwa na kikundi cha Charming Kitten kinachohusishwa na Iran, akijaribu kudukua akaunti ya barua pepe ya Kasraie.
Nini cha kufanya: Kuwa mwangalifu unapofungua barua pepe zisizotarajiwa au zisizoombwa. Usifungue viambatisho au viungo vyovyote ambavyo havijatarajiwa bila kwanza kuthibitisha mtumaji. Ukipokea barua pepe iliyo na kiambatisho au kiungo kutoka kwa rafiki ambacho hukutarajia, mtumie dokezo haraka na uhakikishe kuwa ni halali.
Vitisho
Ufafanuzi: “Taarifa ya nia ya kuumiza, kusababisha uharibifu, au hatua nyingine ya uadui” dhidi ya mlengwa [Chanzo: Lexico]. Hii ni pamoja na vitisho vya kifo, vitisho vya unyanyasaji wa kimwili, na, kwa wanawake, mara nyingi vitisho vya unyanyasaji wa kijinsia.
Nini cha kufanya: Kwa sababu ya kutokujulikana kunakopatikana na mtandao, inaweza kuwa vigumu kujua jinsi ya kukabiliana na tishio. Mwongozo wa kutathmini tishio katika Mwongozo huu unaweza kukusaidia, lakini hatimaye: chukulia vitisho vyote kwa uzito, jiulize ikiwa umefanywa kuhisi huna usalama, na uamini silika yako. Ikiwa unahisi huna usalama, zingatia kutafuta mahali pa usalama, kuripoti kwa vyombo vya sheria, na kuwajulisha washirika na pia mwajiri. Ni muhimu pia kuandika vitisho, ambavyo utahitaji kuhusisha utekelezaji wa sheria na kufuata ulinzi wa kisheria.
Kuvamia/lipua Zoom (Zoombombing)
Ufafanuzi: “Kitendo cha kuteka nyara mkutano wa mtandaoni na kuvuruga mawasiliano kupitia kushiriki maandishi, video au sauti… kwa kawaida hujulikana kama “kuvamia” au “kulipua”… Wakati mwingine uvamizi huu huwa… [kwa] sababu zinazolengwa, ikiwa ni pamoja na kukatiza shughuli za biashara na mashambulizi ya msingi ya utambulisho kwa makundi yaliyotengwa.” [Chanzo: “Wavamizi wa Nafasi,” Shorenstein Center]
Mfano: Mnamo 2021, mkutano wa mtandaoni wa Siku ya Kansa wa Kenya ulitatizwa baada ya wavamizi kuanza kuonyesha picha na video chafu.
Cha kufanya: Mwongozo wa Wakfu wa Electronic Frontier wa kukaza mipangilio yako ya Zoom na Vidokezo vya Jukwaa la Global Forum for Media Development linatoa vidokezo mufti vya mwongozo kuhusu hatua za kuchukua ikiwa unavamiwa kwenye Zoom. Hakikisha unasasisha Zoom mara kwa mara na programu nyingine yoyote ya mikutano ya video kwa sababu zinatoa vipengele vipya vya usalama kila mara.
